Jak skutecznie uprawiać zboża jare?

Zima wprawdzie w pełni, ale czas biegnie szybko. Już niebawem będzie trzeba ruszyć w pole. Warto zatem wykorzystać ten czas na przygotowanie profesjonalnej uprawy zbóż jarych.

Uprawa zbóż jarych nie zawsze przeprowadzana jest profesjonalnie. Można rzec, że zboża te traktowane są po macoszemu. Wynika to głównie z ich gorszego plonowania. Często pokutuje przekonanie, że wysiane na takim czy innym stanowisku, w lepiej czy gorzej przygotowaną rolę, wcześniej czy później i tak wzejdą. To prawda – wzejdą. Jednak, gdy będą uprawiane nieprofesjonalnie, straty będą proporcjonalne do skali zaniedbań (opóźniony siew) oraz wielkości areału przeznaczonego pod uprawę. Dlatego uprawy zbóż jarych nie należy bagatelizować i przeprowadzić ją profesjonalnie, tak jak wszystkich innych roślin uprawnych.

Stanowisko ma znaczenie

Zima to dobry okres, aby sprawdzić płodozmian czy nie popełniono podczas jego układania błędu. Warto zadać sobie pytanie, czy gleba, która została przeznaczona pod uprawę danego gatunku zboża jarego, jest odpowiednia. Czy uprawiając dany gatunek stanowisko będzie w pełni wykorzystane, a roślina uprawna będzie miała odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju. Jest jeszcze czas na zmiany, warto zatem zapoznać się z wymaganiami danego gatunku i postawić na ten, który najlepiej wpłynie na wynik finansowy gospodarstwa. Nie tylko w tym sezonie wegetacyjnym, ale także w kolejnych latach. Trzeba pamiętać, że rośliny uprawne umieszczone w strukturze zasiewów wpływają na kondycję gospodarstwa przez kilka lat. Nie należy ich zatem bagatelizować, a podczas ,,kontroli’’ płodozmianu uwzględnić ich wymagania glebowe (tab. 1).

Gdy gleba obeschnie

Większość prac przygotowujących stanowisko pod uprawę zbóż jarych została już wykonana. Po zbiorze przedplonu wykonano zespół uprawy pożniwnej, następnie wykonano orkę przedzimową. Teraz czas na działanie niskich temperatur oraz gromadzenie wody. Już niebawem, wiosną, gdy tylko gleba obeschnie przyjdzie czas na prace przygotowujące stanowisko bezpośrednio do siewu zbóż jarych. Sygnałem do rozpoczęcia prac są bielejące skiby. Pierwszym zabiegiem uprawowym jest włókowanie pól. Na glebach ciężkich zalecanym narzędziem do wykonania tego zadania jest włóka, natomiast na glebach słabszych zadanie to dobrze spełni ciężka brona zębata. Kolejnym krokiem jest wysiew wieloskładnikowych nawozów mineralnych, jeśli nie zostały wysiane jesienią. Wysiewając nawozy należy bezwzględnie pamiętać, aby ich dawka była dostosowana do potrzeb pokarmowych uprawianego gatunku z uwzględnieniem zasobności gleby. Po wysianiu nawozów należy wymieszać je z glebą za pomocą agregatu uprawowego. Narzędzie to nie tylko wymiesza nawozy, ale przede wszystkim przygotuje glebę do siewu.

Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu gleby ziarno zostanie umieszczone na zalecaną głębokość, a wschodzące i rozwijające się rośliny będą miały odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju.

Siewu nie lekceważ

Bardzo ważnym elementem uprawy zbóż jarych jest terminowy i staranny siew. Gatunki jare źle znoszą opóźnienia w terminie siewu. Najwcześniej należy siać owies  o czym dobitnie głosi stare przysłowie: ,Siej owies w błoto będziesz zbierać złoto’’. Zgodnie z tym przysłowiem owies we wszystkich rejonach kraju należy siać wcześnie, gdy tylko można wjechać w pole, aby odpowiednio przygotować stanowisko. Zbożem, które tak jak owies wymaga wczesnego siewu jest pszenica jara. Kalendarzowy termin siewu tych gatunków kształtuje się następująco: najwcześniej siewy należy rozpocząć na zachodzie kraju; w zachodniej części województwa wielkopolskiego, Dolnym Śląsku oraz lubuskim – 15-25.03. Nieco później pszenicę jarą oraz owies wysiewa się w centralnej Polsce oraz Małopolsce – 20-30.03. Od 25.03 do 05.04 gatunki te należy wysiać na środkowym Pomorzu, Warmii oraz Podlasiu. Najpóźniej siewy owsa i pszenicy jarej wykonywane są na Mazurach i Suwalszczyźnie – 01-10.04. Zbożem, które dobrze się krzewi i tworzy dodatkowe pędy boczne oraz najlepiej znosi opóźniony siew jest jęczmień jary. W związku z tym termin siewu tego gatunku jest bardziej elastyczny.

Jęczmień jary w środkowo-zachodniej części Polski można siać w połowie marca, w centralnej Polsce i Małopolsce – w trzeciej dekadzie marca; na środkowym Pomorzu, w północnej części Mazowsza, Warmii oraz Podlasiu – na przełomie marca i kwietnia. Najpóźniej jęczmień należy siać na Mazurach i Suwalszczyźnie – w pierwszej dekadzie kwietnia. Pszenżyto jare to gatunek wczesnego siewu, który silnie reaguje na opóźnienia. Zboże to należy siać wcześnie, gdyż charakteryzuje się późnym dojrzewaniem. Żyto jare to kolejny gatunek wymagający wczesnego siewu. Najlepiej gatunek ten siać w III dekadzie marca lub I dekadzie kwietnia. Jednak jeśli warunki atmosferyczne pozwolą żyto jare można siać już od 15 lutego. Związane jest to z bardzo wysoką mrozoodpornością tego gatunku. Wykonując siew nie wolno zapominać o pozostałych wymaganiach rośliny uprawnej, takich jak: obsada roślin na m², rozstawa rzędów oraz głębokość siewu (tab. 2).

Ważnym elementem przed przystąpieniem do siewu jest określenie normy wysiewu. Podczas jej określania należy znać obsadę roślin na m², masę tysiąca ziaren oraz ich zdolność kiełkowania. Znając te parametry należy skorzystać z poniższego wzoru, dzięki któremu bez przeszkód można dokładnie określić normę wysiewu:

Znajomość oraz zastosowanie tych parametrów są bardzo istotne. Sprawią, że zboża będą miały odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju. Chcąc zastosować wymagania roślin należy pamiętać o odpowiednim ustawieniu siewnika. Rozstaw rzędów oraz głębokość siewu reguluje się poprzez odpowiednie ustawienie redlic. W przypadku obsady roślin sytuacja wygląda nieco inaczej, gdyż należy wykonać próbę kręconą, która pozwoli sprawdzić, czy faktycznie ilość wysianych nasion jest zgodna z normą wysiewu.

dr inż. Przemysław Kardasz

Polowa Stacja Doświadczalna IOR–PIB w Winnej Górze