Kukurydza to ważna i cenna roślina uprawna. Pod jej powierzchnię przeznacza się coraz większy areał. Aby korzyści z jej uprawy były jak największe należy uprawiać ją zgodnie ze sztuką.
Pod uprawę kukurydzy przeznacza się obecnie coraz większy areał, co sprawia, że obok ozimych form zbóż oraz rzepaku jest jedną z najważniejszych i najczęściej uprawianych roślin. Dążąc do maksymalnego wykorzystania potencjału plonotwórczego kukurydzy należy prawidłowo przygotować się do uprawy, wykonać ją terminowo i starannie.
Na różnych glebach po różnych przedplonach
Pierwszym elementem uprawy kukurydzy jest wybór stanowiska. Nie sprawia on problemów, gdyż kukurydza nie ma dużych wymagań glebowych. Uprawiać można ją zarówno na glebach żyznych, jak i lekkich mniej zasobnych. Jednak najlepszymi glebami pod uprawę kukurydzy są gleby głębokie, próchnicze, o dużej pojemności wodnej i cieplnej. Należy unikać zakładania plantacji na glebach podmokłych, zimnych, bardzo ciężkich i ilastych, a także stanowisk suchych oraz piaszczystych. Pod uprawę kukurydzy nadają się gleby należące do różnych kas bonitacyjnych – od I do IVb. Choć odczyn gleby nie gra dużej roli w uprawie kukurydzy, toleruje ona gleby lekko kwaśne, obojętne oraz zasadowe (pHKCl 6,6-7,2), to jednak najkorzystniejsze dla uprawy kukurydzy są gleby o odczynie obojętnym (pHKCl 6,6-7,2).
Czytaj także: Jak uprawiać kukurydzę w monokulturze?
Kolejnym elementem uprawy kukurydzy jest odpowiednie umiejscowienie jej w strukturze zasiewów. Jest ona mało wymagającą w stosunku do przedplonu. Z powodzeniem można ją uprawiać po zbożach jak i roślinach okopowych. Układ płodozmianowy zależy przede wszystkim od żyzności gleby oraz specyfiki działania danego gospodarstwa. Na glebach żyznych kukurydza powinna być uprawiana po zbożach, gdy od stosowania obornika minęło kilka lat. Na takich stanowiskach kukurydza dobrze sobie poradzi. Natomiast na glebach słabszych, mniej żyznych, kukurydza powinna być uprawiana po roślinach okopowych czy bobowatych. Ważne, aby od nawożenia organicznego nie minęło więcej niż 2–3 lata. Kukurydzę można także uprawiać na pełnej dawce obornika czy stosując inne nawozy organiczne, np. gnojowicę.
Uprawa zależy od przedplonu
Uprawa gleby przygotowująca stanowisko pod siew kukurydzy w dużym stopniu uzależniona jest od przedplonu. W przypadku, gdy kukurydza uprawiana jest po zbożach, łamiąc niekorzystny zbożowy płodozmian, przygotowania do siewu należy rozpocząć bezpośrednio po żniwach od zespołu uprawy pożniwnej. Uprawa ta przerwie parowanie, zagospodaruje resztki pożniwne, przyspieszy ich rozkład, a także pobudzi nasiona chwastów do kiełkowania, niszcząc wschodzące rośliny podczas kolejnych zabiegów uprawowych. W przypadku, gdy kukurydza będzie uprawiana po innych roślinach przedplonowych, rodzaj pierwszych zabiegów przygotowujących stanowisko zależy od ilości resztek pożniwnych i uzależniony jest do przedplonu. Najczęściej, gdy na powierzchni pola znajduje się dużo resztek pożniwnych, stosowana jest brona talerzowa w celu pocięcia i choć częściowego wymieszania ich z wierzchnią warstwą gleby. Na glebach ciężkich należy wysiać nawozy potasowe i fosforowe. Na glebach lekkich czynność tę należy wykonać wiosną. Późną jesienią pole należy zaorać.
Orka powinna być wykonana w ostrą skibę, aby mróz mógł w jak największym stopniu oddziaływać na glebę. Jest to ważne, gdyż silne przemarznięcie zaoranej gleby korzystnie wpływa na jej strukturę. Ponadto w wyniku dobrego wysztorcowania gleby większa ilość wody w okresie zimowym zostanie zmagazynowana. Czynności te powinny być już wykonane. Tak więc, gdy tylko skiby zaczną bieleć należy ruszyć w pole, wykonując włóczenie pól. Celem tego zabiegu jest wyrównanie pola, zatrzymanie wody oraz przyspieszenie ogrzewania gleby. Następnie należy wysiać nawozy mineralne zgodnie z wymaganiami pokarmowymi rośliny uprawnej i zasobnością gleby (tab. 1). Po wysiewie nawozów należy uprawić pole, mieszając nawozy z glebą oraz przygotowując stanowisko do siewu. Stosując agregaty uprawowe przed siewem kukurydzy należy pamiętać, aby nie przesuszyć nadmiernie gleby, gdyż może to doprowadzić do słabszych wschodów.
Sytuacja wygląda nieco inaczej jeśli kukurydza uprawiana jest w systemie bezorkowym. W tym przypadku stosowane są agregaty głęboko spulchniające glebę bez jej odwracania. Ważną zasadą w tym przypadku jest stosownie zabiegów uprawowych w ilości niezbędnej do odpowiedniego przygotowania stanowiska. Ściślej mówiąc, podczas stosowania uproszczeń trzeba tak jak w przypadku uprawy tradycyjnej opartej na pługu stworzyć roślinie uprawnej korzystne warunki do wzrostu i rozwoju.
Fenologii nie lekceważ
Przystępując do siewu w pierwszej kolejności należy dokonać wyboru materiału siewnego. Na rynku jest wiele firm oferujących go – każda z nich ma w swojej ofercie kilka czy nawet kilkanaście odmian. Mnogość ich sprawia, ze wybór jest naprawdę trudny. Zatem należy zastanowić się, w jakim celu uprawiamy kukurydzę. Czy będzie ona przeznaczona na kiszonkę czy na ziarno. Kolejne pytanie: na jakich glebach będzie uprawiana kukurydza. W tym względzie również jest dość duże zróżnicowanie. Znając odpowiedzi na te pytania, oferta nieco się zawęzi. Wybór firmy nasiennej czy budżet przeznaczony na zakup materiału siewnego jest kwestią indywidualną rolnika. Należy jednak wystrzegać się materiału o niepewnym pochodzeniu, przepakowanego lub znajdującego się w opakowaniu uszkodzonym (nie widomo jakie ziarno się w nim znajduje). Kupując nasiona w opakowaniu oryginalnym wiadomo, że są one odpowiednio frakcjonowane zarówno pod względem masy tysiąca ziaren, jak i kształtu. Ponadto charakteryzuje się ono odpowiednią zdolnością kiełkowania, która w przypadku kukurydzy powinna wynosić 95%.
Kolejnym bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na wzrost i rozwój kukurydzy, co bez wątpienia ma wpływ na wielkość plonu, jest obsada roślin na m2. Zarówno zbyt gęsty, jak i zbyt rzadki siew negatywnie wpływa na plantację. Zbyt gęsty siew może doprowadzić do konkurencji wewnątrzgatunkowej. W konsekwencji zakłócony zostanie proces zawiązywania kolb, a także ich zaziarnienia. Ponadto zbiór będzie opóźniony. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku zbyt małej ilości roślin na m2. Tutaj powierzchnia przeznaczona pod uprawę kukurydzy nie będzie w pełni wykorzystana, negatywnie wpływając na wielkość otrzymanego plonu. Dlatego większość firm nasiennych posiada informacje odnoście zalecanej obsady roślin na metrze kwadratowym. Warto zatem zapytać o szczegóły sprzedawcę. Różnice w obsadzie roślin związane są głównie z wczesnością odmian oraz kierunkiem użytkowania (tab. 2).
Z siewem nie wolno się zbytnio spieszyć jak i nadmiernie zwlekać. Zbyt wczesny siew sprawia, że wschody są opóźnione i nierównomierne. Plantacja założona zbyt szybko w większym stopniu porażana jest przez szkodniki i grzyby chorobotwórcze. Bardzo często wczesny siew przyczynia się do przerzedzenia plantacji, co negatywnie wpływa na ilość otrzymanego plonu. W przypadku zbyt późnego siewu sytuacja wygląda nieco inaczej. Wschody roślin są bardziej wyrównane, jednak odnotowuje się duży spadek plonu ziarna oraz obniżenie wartości paszowej kiszonki. Dlatego plantacje należy założyć w optymalnym terminie siewu.
Można wyznaczyć go na podstawie obserwacji przyrody lub wskazań kalendarzowych. Fenologicznym terminem siewu kukurydzy jest czas kwitnienia mniszka pospolitego, czeremchy, czereśni, a także porzeczki czerwonej. Rośliny te kwitną, gdy temperatura gleby na głębokości 6–8 cm wynosi 6–8°C. Temperatura ta jest odpowiednia dla kiełkowania i wschodów roślin. Kalendarzowo kukurydzę w poszczególnych regionach kraju należy siać w różnych terminach: w Polsce południowo-wschodniej i południowo-zachodniej – w drugiej lub trzeciej dekadzie kwietnia; nieco później, od 25 kwietnia do 05 maja, w pozostałych regionach Polski.
Kukurydza siana jest punktowo, dzięki czemu rośliny rozmieszczone są równomiernie na danej jednostce powierzchni. W Polsce kukurydza siana jest w rozstawie rzędów od 0,7 do 0,8 m. Nasiona umieszcza się na głębokość 4–5 cm. W przypadku wysiewu kukurydzy z opóźnieniem na glebach lekkich zaleca się siew głębszy – nawet do 8 cm.
dr inż. Przemysław Kardasz, Polowa Stacja Doświadczalna IOR–PIB w Winnej Górze
