Narastający problem zjawiska odporności chwastów jest ważny z punktu widzenia rolnika, a jego znaczenie będzie rosło wraz z intensyfikacją uprawy. Dlatego też temu niepożądanemu zjawisku poświecimy więcej uwagi w tym i kolejnym artykule.
W poprzednim materiale – Sami przeciwdziałajmy zjawisku uodpornienia chwastów – przedstawiono, jakie są typy odporności chwastów oraz jakie symptomy zaobserwowane na polach uprawnych po zastosowaniu herbicydów mogą być dla rolnika niepokojące pod kątem powstawania zjawiska odporności chwastów.
W Polsce można stosować środki ochrony roślin, w tym także herbicydy, które uzyskały odpowiednie zezwolenia wydawane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wykaz takich produktów można znaleźć na stronie internetowej w formie rejestru. Najnowszy na dzień przygotowania materiału pochodził z 30 kwietnia 2020 roku. Rejestr Środków Ochrony Roślin zawiera 2495 pozycji, czyli tyle w Polsce jest zarejestrowanych produktów należących do różnych grup funkcjonalnych.
Najbardziej znane i najliczniej reprezentowane to fungicydy, herbicydy, insektycydy i regulatory wzrostu. Herbicydów zarejestrowanych w Polsce jest 1029 – tyle jest nazw handlowych, co nie jest równoznaczne z ich dostępnością w sprzedaży. Jedną z bardziej popularnych substancji aktywnych jest tribenuron metylu, który wg zestawienia występuje aż w 32 produktach solo różniących się gównie nazwą handlową, a w mniejszym stopniu zawartością i forma użytkową. Zwykle posiadacz zezwolenia rejestruje 2-4 nazw jednego produktu.
Herbicydy zarejestrowane do stosowania przez użytkowników profesjonalnych – posiadających odpowiednie szkolenia zawierają od jednej do trzech substancji aktywnych. W zależności od produktu mogą one posiadać ten sam lub inny mechanizm działania.
Co to jest mechanizm działania herbicydów?
Efekt chwastobójczy widoczny po zastosowaniu herbicydu powstaje w wyniku złożonego oddziaływania substancji aktywnej na procesy biochemiczne i fizjologiczne zachodzące w intensywnie rosnących chwastach. Na skutek zakłócenia istotnych procesów na poziomie komórek i tkanek następuje zahamowanie prawidłowego wzrostu i rozwoju chwastów, którego efektem jest śmierć. Mechanizm działania określa na jaki ważny dla rośliny proces wpływa substancja aktywna wchodząca w skład herbicydy. Zahamowanie, bądź zakłócenie procesów w roślinie widoczne jest często w postaci charakterystycznych dla danej grupy objawów – łatwych do zaobserwowania. W niektórych przypadkach działanie substancji aktywnej może być widoczne na kolejnej roślinie uprawnej w płodozmianie tzw. wpływ następczy.
Obecne zarówno firmy produkujące środki ochrony roślin jak i profesjonalni użytkownicy posługują się klasyfikacją herbicydów w oparciu o zestawienie przygotowanie przez HRAC (Herbicyde Resistance Action Commitee). W praktyce rolniczej często funkcjonuje określenie: mechanizm działania wg HRAC.
O ile opis samego sposobu działania herbicydów jest skomplikowany i zawiera wiele naukowych stwierdzeń, bardzo często nawet nieprzydatnych użytkownikom – praktykom. To sama znajomość podziału mechanizmów działania wg HRAC (grup substancji aktywnych) jest już przydatna, ponieważ pozwala zarządzać odpowiednim doborem herbicydów. Nie tylko pod kątem nazwa handlowych, ale przede wszystkim pod kątem mechanizmy działania. Substancje aktywne należące do tej samej grupy wg HRAC charakteryzują się tym samym mechanizmem działania. Zestawienie zawiera najbardziej znane mechanizmy działania i substancję aktywne, zestawiając dane z tabeli i informacjami z Rejestru Środków Ochrony Roślin można w bardzo łatwy sposób wybierać produkty pod kątem mechanizmu działania.
Zestawienie substancji aktywnych może wydawać się okazałe zwłaszcza, ze dla niektórych grup chemicznych podano tylko wybrane przykłady. Jednak w praktyce tak nie jest, ponieważ wykaz nie uwzględnia możliwości zastosowania pod kątem prawnym – aplikacja zgodna z etykietą instrukcją stosowania oraz łączy sobie wszystkie uprawy. Wynika z tego, że paleta substancji aktywnych, którą można zastosować np. w zbożach jest dość wąska. Dlatego tak ważne jest budowanie świadomości o konieczności rotacji mechanizmami działania, aby możliwie jak najdalej oddalić od danego pola wizję odporności chwastów.
Bartosz Waniorek
